Memnu Hakların İadesi/Yasaklanmış Hakların İadesi

Kişi ceza mahkûmiyeti sebebiyle Türk Ceza Kanunu dışında farklı kanun veya kanunlardan dolayı bazı haklardan yararlanamaz. Bu haklar memnu haklar yani yasaklanmış haklar olarak isimlendirilir. Memnu hakların iadesi ise kişinin bu haklardan tekrar faydalanabilmesi, haklarını geri alabilmesi için düzenlenen bir ceza hukuku kurumudur.

Bir suç nedeniyle ceza alan bir kişinin bazı haklarından ömür boyu mahrum kalacağı anlayışı toplumumuzda bulunmaktadır. Ancak bu durum insan haklarına aykırılık oluşturmaktadır. Bu sebeple mevzuatımız bu yasaklı hallerden kurtulma imkânını düzenlemiştir. Bu imkânlardan bir tanesi de “memnu hakların iadesi” kurumudur. Memnu Hakların iadesi kararı kendiliğinden olmamaktadır. Kişinin bir dilekçeyle memnu hakların iadesi talebinde bulunması gerekir. Memnu hakların iadesi kararı nedeniyle yapılacak olan bütün masraflar başvuru yapan hükümlü tarafından ödenmelidir.

Memnu Hakların İadesi Şartları

Memnu hakların iadesi 5352 Sayılı Adli Sicil Kanunu’n 13/A maddesinde düzenlenmiştir. Memnu hakların iadesi için aşağıda bahsedeceğimiz 3 şartın birlikte gerçekleşmiş olması gerekir. Memnu hakların iadesi için gereken şartlar şunlardır:

1)Mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren üç yıllık bir sürenin geçmiş olması gerekmektedir. Cezanın infazının tamamlanmasından itibaren 3 yıl geçmeden hiçbir şekilde memnu hakların iadesi talebinde bulunulamaz.

2) Kişinin 3 yıllık süre zarfında yeni bir suç işlememiş olması gerekmektedir. Eski düzenlemede suç işlememe şartı aranmamaktaydı. Ancak 3. Şart olarak belirttiğimiz “iyi hallilik” kapsamı mahkeme ve doktrin tarafından suç işlememek olarak anlaşılıyordu. Yani, kişi hem suç işlemeyecek hem de iyi halli olduğuna dair mahkemede kanaat oluşturması gerekmekteydi.

3) Kişinin infazından itibaren ve geçirilen üç yıllık süreyi iyi halli geçirmesi gerekmektedir. Bu süreyi iyi halli geçirdiğine dair mahkemede kanaat oluşması memnu hakların iadesi bakımından şarttır.

Memnu Hakların İadesi Yetkili ve Görevli Mahkeme

Memnu hakların iadesi kararını verme konusunda iki yetkili mahkeme bulunmaktadır.

a)Hükümlünün yargılandığı mahkeme tarafından verilebilir

b)Hükümlü, hükmü veren mahkeme dışında bir yerde ikamet ediyorsa ikamet ettiği yerde bulunan ve mahkûmiyet hükmünü veren mahkemeyle aynı dereceli bir mahkemeye başvurarak memnu hakların iadesi talebinde bulunabilir.

Hükümlü bu iki mahkemeye de başvurma konusunda takdir hakkına sahiptir. Ancak dosyanın diğer mahkemeden getirilmesi için gereken süre ve yargının iş yükü göz önünde bulundurulduğunda hükümlünün yargılandığı mahkemeye başvurmasında fayda vardır. Birden fazla suç işlemiş olan kişi her bir suç için ayrı ayrı ilgili mahkemelere başvurması gerekmektedir.

Memnu Hakların İadesini Alan Kişi Silah Ruhsatı Alabilir Mi?

Silah bulundurma ve taşıma ruhsatı düzenlemesi Ateşli Silahlar Ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Yönetmeliğinde yer almaktadır. Yönetmeliğin 16. Maddesinde silah ruhsatını almaya engel haller belirtilmiştir. Maddeye göre madde kapsamında sayılan bentlerden dolayı mahkûmiyet alanlar silah ruhsatı hiçbir şekilde alamıyorlardı. Yani bu kişiler  “memnu hakların iadesi kararı bile alsalar silah ruhsatı alma imkânı bulunmuyordu. Bu konu hakkında Danıştay tarafından verilmiş kararlar da mevcuttur. Ancak 11 Eylül 2021 tarihinde Resmi Gazete ’de yayınlanan ve aynı gün yürürlüğe giren 4503 Sayılı karar ile “Ateşli Silahlar Ve Bıçaklar İle Diğer Aletler Hakkında Yönetmelik’te bir takım değişiklikler yapıldı. Düzenlemeye göre 16. Maddedeki silah ruhsatı almaya engel hallerden dolayı silah ruhsatı alamayanlar “yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alması ve mahkûm olunan cezanın infazının tamamlandığı tarihten itibaren beş yıl geçmesi halinde” silah taşıma veya bulundurma ruhsatı alabilmek için gerekli işlemleri yapabilirler. Bu konu hakkındaki detaylı bilgi notumuz için tıklayınız.

Memnu Hakların İadesini Alan Kişi Devlet Memuru Olabilir Mi?

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’n 48/A-5 Maddesi “Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına” mahkûm olanların devlet memurluğu yapamayacağını düzenlemiştir. Aynı kanun, affa uğramış olsalar bile bazı yüz kızartıcı suçları işleyenlerin memuriyet hakkını kaybettiğini düzenlemiştir.

Hükümlü, hakkında memnu hakların iadesi kararı verilirse mahrum olduğu bütün haklardan faydalanmaya devam eder. Yasaklanmış hakların iadesi kararı ile birlikte hükümlünün devlet memurluğu yapma engeli de ortadan kalkar. Kişi şayet yasaklanmış hakların iadesi kararı alırsa devlet memurluğu yapabilir. Ancak devlet memurunu seçme konusunda İdarenin takdir yetkisi bulunmaktadır. Bu takdir yetkisi sebebiyle idare memnu hakların iadesi kararını alan birini devlet memuru olarak kabul etmeyebilir. İdarenin sahip olduğu bu takdir yetkisi idari yargı denetimine tabidir. Yani ilgili bu işlemin hukuka ve kanuna aykırı olduğunu düşünüyorsa yargı yoluna başvurarak hakkını arayabilir.

Memnu Hakların İadesi ve Adli Sicil Kaydı

Memnu Hakların iadesi kararı kişinin adli sicil kaydına işlenir. Memnu hakların iadesi kararı kişinin adli sicil kaydının silinmesi talebi üzerine adli sicil kaydının silinmesi kararı verildiğinde kayıtlardan silinir.

Memnu Hakların İadesini Alan Kişi Milletvekili Olarak Seçilebilir Mi?

Milletvekili Seçim Kanunu’n 11. Maddesinde belirtildiği üzere toplam 1 yıl veya daha fazla hapis cezası alan vatandaşlar cezaları affa uğrasalar bile milletvekili seçilebilme hakkına sahip değillerdir. Bir kişi, milletvekili olarak seçilmek istiyorsa öncelikle milletvekili seçilebilme hakkına sahip olmalıdır. Şayet mahkûmiyetten dolayı bu hakka sahip değilse memnu hakların iadesi kararı alarak milletvekili olabilirler.

Memnu Hakların İadesi Örnek Dilekçesi

(Hükmü Veren Mahkeme Adı) MAHKEMESİNE

 MEMNU HAKLARIN

 İADESİNİ İSTEYEN   : …            (T.C: …)

                                       ADRES…

KONU                             :Kamu haklarından yasaklılığın kaldırılması (yasaklanmış hakların geri verilmesi), adli sicil ve arşiv kaydımın silinmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR          :

1. Ekli Adli sicil ve Arşiv kaydında(EK-1) bulunan ve mahkemenizce verilen cezam kesinleşmiş, cezamın infazı tamamlanmıştır. Cezalarımı yasalar çerçevesinde çektim. Yasanın aradığı diğer koşullar da gerçekleştiğinden hakkımda evvelce verilen kamu haklarından yasaklılığın kaldırılmasına ve tarafına memnu haklarının iadesine karar verilmesini istemekteyim.

2. Adli sicil arşiv kaydının silinebilmesi için; “Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı alınması… gerekmektedir. Zira yasaya göre arşiv kaydımda bulunan ceza “memnu hakların iadesi kararının alınması koşuluyla 15 yılda, alınmaması durumunda ise 30 yılda silinebilmektedir. Memnu haklarımın iadesi için kanunun aradığı tüm şartlar mevcuttur. Mahkeme kararında yasaklanmış herhangi bir hak olmasa dahi, iş bu cezaların adli sicil arşiv kayıtlarında bulunması, başlı başına bir hak mahrumiyeti sağladığından gerek doktrin ve gerekse de Yargıtay Kararlarına göre “Memnu Hakların İadesine karar verilmesi ” gerekmektedir:

Yargıtay 13. Ceza Dairesinin 08/06/2017 Karar tarihli, 2017/2944 Esas, 2017/6886 Karar ve ilamına göre ” …somut olayda mahkemesince memnu hakların iadesi talebi üzerine, yasaklanmış haklarının bulunmadığından bahisle karar verilmesine yer olmadığına dair karar verilmiş ise de, sanık hakkındaki mahkumiyet kararında her hangi bir hak yoksunluğu yer almasa da, adli sicil arşiv kaydının bulunmasının yasaklanmış hak kavramına dahil olduğu, sanığın cezasının infaz edildiği tarih olan 07/08/1992 tarihinden itibaren 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’nun 13/A maddesinde yer alan 3 yıllık sürenin dolduğu, sanığın cezasının 5237 sayılı Kanun dışındaki bir kanuna ilişkin bulunduğu ve daha sonra yeni bir suç işlemediği anlaşılmakla, mahkemesince yapılacak değerlendirmede sanığın hayatını iyi halli olarak sürdürdüğü hususunda kanaate ulaşılması durumunda yasaklanmış hakların geri verilmesi yoluna gidilmesi gerekliği gözetilmeden, yazılı şekilde karar verilmesinde isabet görülmediğinden anılan kararın bozulması gerekliğinin ihbar olunduğu anlaşılmıştır. Bu itibarla, mahkûm olduğu hapis cezası infaz edilmiş olan … ‘in talebinin yukarıda izah edilen 5352 sayılı Adli Sicil Kanunu’na eklenen 13/44 maddesi kapsamındaki yasaklanmış haklarının iadesi niteliğinde olup, mahkemece talebin kabulü ile bu yönde araştırma yapılarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde talebin reddine karar verilmesi, yine 6290 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 11/04/2012 tarihinden itibaren adlî sicil ve arşiv kayıtlarının silinmesi işleminin münhasıran Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğünce yapılması gerektiğinin gözetilmemesi nedeniyle kanun yararına bozma istemi yerinde görüldüğünden KABULÜ ile, İstanbul Anadolu 17. Sulh Ceza Mahkemesinin 17/06/2016 tarihli ve 1992/1164 esas, 1992/1304 sayılı ek kararın, 5271 sayılı CMK’nın 309. maddesinin 4. fıkrasının (a) bendi uyarınca BOZULMASINA, ” denmektedir.

            Yine Yargıtay 2. Ceza Dairesinin 08/09/2014 Karar Tarihli, 2014/24589 Esas, 2014/19989 Karar ve ilamına göre “…hükümlünün ister Türk Ceza Kanunun’dan ister özel bir kanundan kaynaklansın “memnu hakların iadesi “yoluyla gerek bir mahkûmiyetin sonucu ve gerekse ceza şeklinde hükmedilen her nevi ehliyetsizliklerinin bertaraf edilip edilmeyeceği konusunda bir karar verilmesi gerekirken SANIĞIN KISITLANMIŞ HAKKI BULUNMADIĞINDAN BAHİSLE TALEBİ İLE İLGİLİ OLARAK KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA KARAR VERİLMESİ BOZMAYI GEREKTİRMİŞTİR.” denilmiştir.

Bu nedenlerle mahkeme kararında yasaklı bir hak olmaması halinde dahi, Adli Sicil Arşiv kaydının silinmesi amacıyla ilgili Yargıtay kararı gereğince Memnu Hakların İadesine karar verilmesi gerekir.

3. Mahkemeniz tarafından verilen ceza yerine getirildiğinden ve o tarihten bu yana  herhangi bir suç  işlemediğimden; yasanın yasaklı hakların geri verilmesi hakkındaki şartları taşıdığımdan; suçun işleniş tarihi, suçun niteliği ve verilen cezanın miktarı cezanın kesinleşmiş ve infaz edilmiş olması, ayrıca cezanın  infaz edilmiş olması ve suçun kesinleştiği tarihten sonra suçtan uzak durmam ve adli sicil arşiv kaydımda bulunan kayıtların benim ve dolayısıyla ailesmi hayatı üzerinde yapmış olduğu olumsuz etkiler dikkate alınarak, yasaklı haklarımın geri verilmesi için mahkemenize başvurarak bu istemde bulunmak zarureti hasıl olmuştur.

HUKUKİ NEDENLER : TCK, CMK, Adli Sicil Kanununun 13/A maddesi, ve sair tüm yasal deliller.

SONUÇ VE İSTEM        : Yukarıda arz ve izah ettiğim nedenlerle; hakkımdaki yasaklı hakların geri verilmesi koşulları oluştuğundan gerekli incelemenin yapılarak, yasaklı haklarımın geri iadesine, adli sicil ve arşiv kaydının silinmesine karar verilmesini saygı ile talep dilerim.                                                                               Memnu Hakların İadesini İsteyen …

1 Response

Siz de bir yorum ekleyin