
Anlaşmalı Boşanma Davası
Türk hukukunda boşanma davası anlaşmalı ve çekişmeli boşanma olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir. Eşlerin özgür iradeleriyle kendi aralarındaki evlilik ilişkisine son vermelerine anlaşma suretiyle boşanma adı verilmektedir.[1] İnceleme konumuz olan Anlaşmalı Boşanma Türk Medeni Kanunu’muzun 116. Maddesinin 3. Fıkrasında düzenlenmiştir. Anlaşmalı boşanmada eşler serbest iradeleri ile evliliğin son bulmasının mali sonuçları ve çocukların durumunun düzenlenmesi için protokol hazırlarlar. Bu protokol hukuka ve kanuna uygun olduğu takdirde eşler için şartlar oluşmuşsa boşanmanın sonuçlarını oluşturacaktır. Yani anlaşmalı boşanma ile birlikte eşlere, basit ve önceden belirledikleri koşullarda, çabuk bir şekilde evlilik birliğini sona erdirmek olanağı tanınmaktadır.[2] En pratik boşanma yolu veya en hızlı boşanma şekli anlaşmalı boşanmadır.
Anlaşmalı boşanma davası açabilmenin şartları Türk Medeni Kanununda belirtilmiştir.
İlgili madde metni şu şekildedir:
VI. Evlilik birliğinin sarsılması Madde 166/3
“Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”
Anlaşmalı Boşanma Davası Şartları
1)Evlilik En Az 1 Yıl Sürmüş Olması Gerekir.
Anlaşmalı boşanma davasının ilk şartı taraflar arasındaki evliliğin en az 1 yıl sürmüş olmasıdır. Buradaki süre taraflar arasında yapılan resmi nikâh tarihinden itibaren başlamaktadır. Resmi nikâh tarihinin üzerinden 1 yıl geçtikten itibaren anlaşmalı boşanma davası açılabilir. Burada vurgulamak gerekir ki imam nikâhı, birlikte yaşama durumu veya nişanlılık 1 yıllık süreye dâhil edilmez.
2)Eşlerin Mahkemeye Beraber Başvurmuş Ya Da Bir Eşin Açtığı Boşanma Davasını Diğer Eşin Kabul Etmiş Olması Gerekir.
Bu şart iki şekilde gerçekleşebilir. İlk olarak eşler mahkemeye birlikte ortak dilekçeyle başvurabilirler. Diğer durum ise eş tarafından açılan boşanma davasındaki taleplerin diğer eş tarafından kabul edilmesidir. Bu kabul beyanı davanın ve yargılamanın her aşamasında ileri sürülebilir. Ayrıca çekişmeli boşanma davası sürerken taraflar anlaşmalı boşanabilir. Bunun için anlaşmalı boşanma protokolünü ve bu yöndeki iradelerini mahkemeye açıklamaları diğer şartlar sağlanmışsa yeterli olacaktır.
3)Anlaşmalı Boşanma Davası Sırasında Eşler, Hâkim Karşısında Boşanma İradelerini Yeniden Ve Açık Bir Biçimde İfade Etmelidir.
Bu başlık anlaşmalı boşanma davasında duruşmaya katılmak zorunda mıyım? Veya duruşmaya sadece avukatımın katılması yeterli mi? tarzında sıkça sorulan sorunun da cevabıdır. Yasada açıkça düzenlenmiş olan bu husus tarafların iradesinin özgürce alındığının tespit edilebilmesi amacıyla düzenlenmiştir. Tarafların hâkim önünde iradelerini özgür bir şekilde açıklamaları gerekmektedir. Hâkim boşanma yönündeki iradelerin özgürce alınmadığını tespit ederse anlaşmalı boşanma davasını reddetmek zorundadır. Boşanma hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan bir tanesidir. Bu sebeple anlaşmalı boşanma davasında her iki taraf da bizzat duruşmaya katılmak ve iradelerini bizzat açıklamak zorundadır. Anlaşmalı boşanma davasında duruşmaya sadece vekilin katılıp müvekkilinin boşanmak istediğini açıklaması yeterli değildir. Bu özellik anlaşmalı boşanma davalarına özgüdür. Ve çoğunlukla –her iki tarafında da bizzat hazır olduğu -tek duruşma yapılarak karar verilir. Çekişmeli boşanma davasında ise taraflar hiçbir duruşmaya bizzat katılmak zorunda değildir.
4) Boşanmanın Malî Sonuçları İle Çocukların Durumu Hususunda Taraflarca Kabul Edilecek Düzenlemeyi Uygun Bulması Şarttır.
Anlaşmalı boşanma davasının kabul edilebilmesi için tarafların özgür iradeleriyle protokol hazırlaması gerekmektedir. Protokolün boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumunu düzenlemesi gerekir. Buna göre hazırlanan protokoldeki düzenlemeler hâkim tarafından denetlenmektedir. Hâkim tarafların hazırlamış olduğu protokolü Maddi- manevi tazminat, nafakalar, çocukların velayeti, çocuklar ile kişisel durum gibi hususlar üzerinden değerlendirir. Anlaşmalı boşanma davasının kabul olabilmesi için hâkimin protokolü uygun bulması gerekmektedir. Hâkimin protokolde anlaşılan hususlar üzerinde değişiklik yapabilme hakkı bulunmaktadır. Eğer bu değişiklikler taraflarca uygun bulunursa anlaşmalı boşanma gerçekleşebilir. Aksi takdirde anlaşmalı boşanma davası çekişmeli boşanma davasına döner. Anlaşmalı boşanma protokolü mutlaka dava dilekçesine eklenmelidir.
Anlaşmalı Boşanma Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme
Anlaşmalı boşanma davası aile hukukundan doğan davalardan bir tanesidir. Bu sebeple anlaşmalı boşanma davalarında görevli mahkeme aile mahkemeleridir. Yetkili mahkeme Türk Medeni Kanunu’n 168. Maddesinde seçimlik olarak düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre anlaşmalı boşanma davasında yetkili mahkeme eşlerden birinin yerleşim yeri veya davadan önce son defa altı aydan beri birlikte oturdukları yer mahkemesidir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü
Anlaşmalı boşanma protokolü anlaşmalı boşanma davası açılabilmesinin asli şartları arasındadır. Protokol yukarıda da bahsettiğimiz üzere TMK 166/3 te belirtilen hususlara yer verecek şekilde ve özgür iradeyle hazırlanmış olmalıdır. Protokolün asgari olarak boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumunu düzenlemesi gerekir. Bu durumların dışında protokole başka hususlar eklenebilir. Protokol eşler tarafından imzalanmış olup mahkemeye sunulması gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma protokolünün düzenlediği hususlar gerekçeli kararda belirtilmesi gerekir. Düzenlenen hususlar gerekçeli kararda açıkça belirtildiği takdirde ilam niteliğindedir ve infazı kolaylaştırmaktadır. Şayet ilam niteliği taşıyorsa düzenlenen bu hususlar bakımından daha sonra mahkemeye başvuru yapılamamaktadır. Bu sebeple herhangi bir hak kaybına maruz kalmamak için anlaşmalı boşanma protokolü için avukatınızdan hukuki yardım almanız tavsiye edilir. Yazımızın sonunda anlaşmalı boşanma protokolü ve anlaşmalı boşanma dilekçesi örneği bulabilirsiniz.
Anlaşmalı Boşanmada Ortak Velayet Mümkün Müdür?
Türk Medeni Kanun’un 336. Maddesi gereği ortak velayet hukukumuzda benimsenmemiştir. İlgili düzenleme şu şekildedir:
II. Ana ve baba evli ise
Madde 336-2-Ortak hayata son verilmiş veya ayrılık hâli gerçekleşmişse hâkim, velâyeti eşlerden birine verebilir.
Ancak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Ek 7 numaralı protokolün 5. Maddesi gereği kabul edilmeye başlanmıştır. Anlaşmalı boşanma protokolünde ortak velayet yönünde tarafların iradesi bulunuyorsa mahkeme çocuğun veya çocukların velayetini anne ve babaya verebilir. Ancak hâkim çocuğun üstün yararını gözeterek ortak velayet talebini reddetme imkânına sahiptir. Çekişmeli boşanma davasında ise Yargıtay’ın kabul ettiği görüşe göre ortak velayet mümkün değildir.
Anlaşmalı Boşanma Davası Ne Kadar Sürer?
Anlaşmalı boşanma davası çekişmeli boşanma davasına göre daha hızlı sonuçlanmaktadır. Genel olarak anlaşmalı boşanma davasında tek celsede karar verilmektedir. Anlaşmalı boşanma davasının süresi davanın açılması, duruşma gününün verilmesi ve kararın taraflara tebliği gibi süreçler dikkate alındığından değişiklik göstermektedir. Anlaşmalı boşanma davası mahkemelerin iş yüküne bağlı olarak ortalama 1.5 ile 3 ay arasında sonuçlanmaktadır. Ancak mahkemenin vermiş olduğu karar ile birlikte boşanma kesinleşmez. Gerekçeli karar taraflara tebliğ edildikten sonra taraflar 2 haftalık kanun yolu süresi içerisinde istinafa başvurmaz ise boşanma kararı kesinleşir.
Anlaşmalı Boşanma Davası Ücreti
Anlaşmalı boşanma davası ücreti tanık, bilirkişi veya keşif gibi ek ücretler yoksa güncel fiyatı 400 TL civarındadır. Dava süreci içerisinde ek masraflar çıkabilmektedir.
Av. Mustafa PAK
29.10.2021
[1] Seçer, Öz, İsviçre ve Türk Hukuklarında Anlaşmalı Boşanma ve Fiili Ayrılık Sebebiyle Boşanma, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, Kasım Aralık 2009, S. 63-64, s. 40
[2] Öztan, Bilge, Aile Hukuku,6. Bası, Ankara 2015, s. 692